جسم انسان بدون ورزش، ضعيف و لاغر و بي قدرت خواهد بود. هر كسي باشيد، هرچه بنيه قوي و نيرومند داشته باشيد، اگر ورزش نكرديد و خورديد و خوابيديد، بدن، ضعيف مي ماند؛ شكي در اين نيست؛ همچناني كه اگر ورزش نكنيد، بدن شما آن رشد لازم را نمي كند؛ زيبايي هايي هم دارد كه ورزش آنها را آشكار خواهد كرد؛ بدون ورزش، نمي شود. روح شما هم عيناً همين طور است؛ بدون ورزش، بدون تمرين و رياضت، ممكن نيست شما قوي بشويد.

اي بسا انسان هايي هستند با جسم هاي نيرومند و زيبا؛ ولي با روح هايي لاغر، زشت، ناتوان و ضعيف؛ اين، به درد نمي خورد. تمام عبادات براي اين است كه ما ورزش كنيم؛ تربيت بشويم و پيش برويم؛ البته بايد عبادات را شناخت. عبادات هم جسم و روحي دارند. جسم عبادات، به تنهايي كافي نيست. نماز را كه انسان بخواند، ولي درحال نماز، توجه به خود ذكر نداشته باشد، ملتفت نباشد كه چه مي گويد و با چه كسي حرف مي زند، مضامين نماز را به كلي از روي غفلت ادا بكند، اين نماز، نماز بي فايده اي است!1

تعيين كننده ها در زندگي

در عمر شما، گاهي بعضي از روزها و بعضي از ساعت ها و بعضي از سال هاي كوتاه، تعيين كننده بوده است؛ مثلاً اگر در دوراني كه مي توانستيد تحصيل كنيد، تحصيل كرده باشيد، سرنوشت شما يك چيز است و اگر نكرده باشيد، يك چيز ديگر است. اگر ورزش كرده باشيد، سرنوشتتان يك چيز است و اگر نكرده باشيد، يك چيز ديگر است. چنانچه در جواني، رعايت اخلاق و تهذيب نفس كرده باشيد، سرنوشتتان يك چيز است و اگر نكرده باشيد، چيز ديگر است. در عمر ملت ها نيز همين طور است2.

تعليم و تزكيه باهم

«و يزكيهم و يعلمهم الكتاب و الحكمه». خداي متعال، پيغمبر را فرستاد؛ تا او تعليم بدهد و تزكيه كند. بنابراين، تعليم و تزكيه با يكديگر است. اين دو را از هم جدا نكنيد. اين باور كه هر كسي وارد ميدان علم شد، به طور طبيعي بايستي از فضيلت و معنويت و اخلاق كناره بگيرد، فكري كاملاً غلط و وارداتي و متكي به پيشينه اي است كه در اروپاي مسيحي به وجود آمد و به كلي با محيط اسلامي و با فهم و تعاليم اسلامي، سازگار نيست؛ چرا كه اگر دانشمند، با فضيلت و با اخلاق باشد، در هر رشته اي، از آن مي توان اميد براي اعتلاي بشريت و اعتلاي كشور خودش داشت. اين دانشمند، هدف ها را هدف هاي ارزشمند مي كند و حركتش حركت به نفع انسانيت و به نفع عدالت و به نفع فضيلت و در جهت مقابل نابساماني هاي عجيب دنياي امروز خواهد شد. شما سعي كنيد اين جور دانشمنداني در آينده باشيد و هدف خودتان را اين مسائل قرار دهيد؛ انسان هايي باشيد كه مي توانند چرخ دنيا را در جهت درست، به حركت دربياورند. اين را براي خودتان هدف قرار دهيد و اين، ممكن است؛ البته بايد كارهاي مقدماتي فراواني براي رسيدن به آن هدف انجام بگيرد3.

دوره جواني، دوره توانايي است. اين توانايي درچه چيزهايي بايد به كار برود؟

به اعتقاد من، بايد عمدتاً در تحصيل علم، در ايجاد صفاي نفس و روحيه تقوا در خود و ايجاد نيروي جسماني در خود- كه ورزش باشد- به كار رود. اين سه مورد، عمده است؛ يعني اگر در يك جمله كوتاه از من بپرسند كه شما از جوان چه مي خواهيد؟ خواهم گفت: تحصيل، تهذيب و ورزش. من فكر مي كنم كه جوانان بايد اين سه خصوصيت را دنبال كنند.

تحصيل، اعم از تحقيق و كارهاي علمي هم هست؛ چون اين نيرو در جوانان هست؛ بايستي در كار تحصيل علم، خيلي تلاش كنند. امروزه آن طور كه شنيده ام، در دانشگاه ها جوانان خيلي گرده زير بار كار علمي سخت نمي دهند. اين، چيز خيلي خوبي نيست. چطور ما به جواني كه تحصيل علم نمي كند، دوره دبيرستان را متوقف گذاشته و به دانشگاه نمي رود، توصيه مي كنيم كه برو درس بخوان؛ اما به آن دانشجويي كه در دانشگاه كار علمي سخت نمي كند، توصيه نكنيم كه كار علمي بكن؟ واقعاً بيايد دانشگاه چه كند؟ بايد به دانشگاه بيايد كه علم، پيشرفت كند. به نظرم مي رسد كه جوانان بايستي در كار تحصيل علم، حقيقتاً از نيروي جواني شان مايه بگذارند4.

هركاري هم بخواهيد بكنيد، در دوران جواني مي شود كرد؛ يعني در هر سه زمينه- هم در زمينه علمي، هم در زمينه تهذيب نفس، هم در زمينه ورزش- بايد در جواني كار كنيد؛ البته همه مي دانند كه در دوره پيري، ورزش اين قدر تأثيري كه در دوره جواني دارد، ندارد؛ اما غالباً تهذيب نفس را نمي دانند. خيال مي كنند انسان بايد بماند؛ پير كه شد، عبادت و تهذيب نفس كند؛ درحالي كه آن وقت تهذيب نفس، مشكل و گاهي محال است. در دوره پيري، تهذيب نفس، سخت است؛ اما در دوره شما- در دوره جواني- تهذيب نفس، خيلي آسان است. به هرحال، جوانان اين سه كار را بايد جدي بگيرند5.

گاهي با خود فكر مي كنم جوان كه در بهترين اوقات عمر خود به سر مي برد؛ اگر بخواهد سرمايه اي را به دست بياورد كه موفقيت دنيايي و آخرتي او را تضمين كند، دنبال چه چيزي بايد باشد؟

سؤال مهمي است؛ اولاً موردنظر، موفقيت هاي دنيايي و اخروي است- جسم و جان، فكر و دل- ثانياً اين سؤال، مخصوص به يك دسته از جوان ها هم نيست.

پاسخي هم كه به ذهن من مي رسد، باز مخصوص يك دسته از جوان ها نيست؛ يعني اين جور نيست كه فرض كنيم اين پاسخ، مخصوص جوان هاي كاملاً متدين و متعبد است؛ نه، حتي اگر جواني را فرض كنيم كه از لحاظ تعبد و تدين، در رتبه خيلي بالايي هم نباشد، باز اين پاسخ درباره او صدق مي كند؛ حتي اگر فرض كنيم جواني را كه در برخي عقايد خود مشكلي هم داشته باشد، باز اين پاسخ درباره او صدق مي كند.

جوابي كه من به آن رسيده ام، اين يك كلمه است: «تقوا»! اگر جوان، در دوره جواني سعي كند تقوا داشته باشد- با همان تعريفي كه در فرهنگ ديني و قرآن از تقوا شده است- بزرگ ترين سرمايه را- هم براي درس، هم براي فعاليت هاي سازندگي، هم براي عزت دنيوي، هم براي به دست آوردن دستاوردهاي مادي و هم براي معنويت، اگر اهل معنويت است- به دست آورده است.

حتي براي آن آفاق بسيار دور و درخشان معنويت هم كه معمولاً آدم هاي متوسط، قدري از آن آفاق، دور هستند- آفاق عرفاني و معنوي و همان چيزهايي كه در كلمات عرفا و بزرگان و اهل عشق معنوي هم به آن ها اشاره شده است- تقوا سرمايه است6.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پي نوشت:
1- از سخنان مقام معظم رهبري در ديدار با اقشار مختلف مردم (روز سي ام ماه مبارك رمضان)، 6/2/.1369
2- از سخنان مقام معظم رهبري در ديدار با فرمانده و جمعي از پرسنل نيروي هوايي ارتش، 18/11/.1375
3- از سخنان رهبر معظم انقلاب در ديدار با جوانان نخبه و دانشجويان، 5/7/1383
4- از سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامي در ديدار با جوانان به مناسبت هفته جوان، 7/2/.1377
5- از سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامي در ديدار با جوانان به مناسبت هفته جوان، 7/2/.1377
6- از سخنان رهبر معظم انقلاب در ديدار با تشكل هاي مختلف دانشجويي دانشگاه هاي تهران، 24/10/.1377